Bảo vật quốc gia 3 chiếc mặt nạ vàng được tìm thấy tại di chỉ khảo cổ Giồng Lớn, xã Long Sơn, TP Vũng Tàu (tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu) trong các ngôi mộ có niên đại hơn 2.000 năm trước.
Năm 2003 và 2005, 3 chiếc mặt nạ vàng được phát hiện tại 3 ngôi mộ trong các đợt khai quật khảo cổ học do Bảo tàng Lịch sử Quốc gia Việt Nam chủ trì, phối hợp với Bảo tàng tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu thực hiện. Trong mộ, bên cạnh mặt nạ vàng còn có các đồ tùy táng khác như đồ gốm, trang sức, tiền Ngũ Thù, công cụ, vũ khí…
Sau khi phát hiện, chúng được đặt tên bằng chính địa danh nơi đã tìm ra tại Giồng Lớn thuộc xã Long Sơn, TP Vũng Tàu. Ngày 25/12/2021, Thủ tướng Chính phủ ký quyết định công nhận đây là bảo vật quốc gia.
Tháng 12/2022, UBND tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu đã tổ chức lễ công bố quyết định công nhận 3 mặt nạ vàng trên là bảo vật quốc gia. Hiện nay, các bảo vật đang được lưu giữ, trưng bày tại Bảo tàng tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu.
Theo Bảo tàng tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu, trên cơ sở so sánh với các di chỉ khác trong khu vực Trung Bộ, Đông Nam Bộ và các di chỉ khác ở Đông Nam Á hải đảo, các nhà khảo cổ nhận định rằng 3 ngôi mộ này nằm trong khung niên đại từ thế kỷ 1 trước Công nguyên đến thế kỷ 2. Đây cũng là niên đại của 3 chiếc mặt nạ, là giai đoạn chuyển tiếp từ Tiền Óc Eo lên văn hóa Óc Eo.
Cả 3 chiếc mặt nạ đều được phân tích thành phần hóa học hai lần và kết quả cho thấy chúng đều được làm từ vàng sa khoáng. Ba hiện vật này lần lượt có tỷ lệ vàng là 96%, 79% và 75%, còn lại là một số kim loại màu để gia tăng độ cứng và một số tạp chất khác.
Những mặt nạ vàng có điểm chung là hình chữ nhật, in nổi hình đôi mắt mở to, 2 lông mày cong cụp xuống, sống mũi nổi khá rõ, cánh mũi to; rìa cạnh có các lỗ nhỏ để xỏ dây đeo. Mỗi chiếc cũng có những đặc điểm khác nhau về kích thước, hình dạng.
Chiếc mặt nạ vàng thứ nhất hình chữ nhật (15x3cm), phía trên mắt là đôi lông mày dài, thanh tú với phần đầu thấp ngang mí mắt, thân cong dần lên trên và đuôi mày cao vút; phần mặt sau là âm bản của những nét chạm của phần trước; 4 góc mặt nạ có 4 lỗ nhỏ. Đây là chiếc mặt nạ thuộc dạng "eye-cover" tức là chỉ thể hiện nửa mặt phía trên, chủ yếu là đôi mắt.
Chiếc thứ hai (15x6cm) có phần mặt trước in nổi đôi mắt mở to, đôi lông mày cong cụp xuống cùng với sống mũi nổi cao, cánh mũi bầu; góc dưới của má bên phải được thể hiện một hình gần giống hình mặt trời với một vòng tròn ở giữa và nhiều tia xung quanh; phần mặt sau là âm bản của những nét chạm của phần trước; mỗi cạnh dọc được đục 3 lỗ nhỏ.
Chiếc thứ ba (15x8cm), phần mặt trước in nổi khuôn mặt người với đôi mắt mở to, đôi lông mày rậm giao nhau, mũi to, môi dày; mặt sau là âm bản của những nét chạm ở mặt trước; ở 4 góc và gần phía dưới môi được đục lỗ để xỏ dây. Đây là chiếc mặt nạ thuộc dạng "full-face" tức là thể hiện toàn bộ đặc điểm của khuôn mặt.
Chúng đều được làm từ kim loại vàng với một trình độ kỹ thuật chế tác điêu luyện. Đây là những hiện vật gắn với tầng lớp người có địa vị cao trong xã hội đương thời của cư dân Giồng Lớn - Long Sơn.
Trong hồ sơ công nhận bảo vật quốc gia nêu rõ, cả 3 mặt nạ vàng đều được chế tác tinh xảo bằng kỹ thuật chạm nổi. Điều đó có nghĩa là sau khi miếng vàng được dát mỏng, người thợ thủ công phác họa những nét cơ bản của khuôn mặt ở phần phía sau của mặt nạ, tức là phần âm bản.
Sau đó, từ mặt trước của mặt nạ, người thợ chạm theo những nét đã phác họa trước đó để tạo nên phần dương bản của hiện vật. Công cụ sử dụng có thể là đục, búa, bàn kê với sự hỗ trợ phần nào của nhiệt.
Theo Vietnamnet
