Giáo sư tâm lý học Jonathan Haidt mang đến góc nhìn độc đáo về hạnh phúc qua tác phẩm Giải mã hạnh phúc (Phương Nam Book và NXB Thế Giới liên kết xuất bản).

Khác với các tác phẩm thường xem hạnh phúc như khái niệm cảm tính mơ hồ, Haidt tiếp cận đề tài bằng hướng đi đặc biệt. Ông tìm về những chân lý cổ xưa được lặp lại xuyên thời gian và văn hóa, từ đó chiêm nghiệm và kiểm chứng bằng lăng kính khoa học hiện đại. Cuốn sách bàn về 10 Ý tưởng tuyệt vời nhất - những nhận thức và triết lý từ Ấn Độ đến Hy Lạp cổ đại, từ Đức Phật đến Benjamin Franklin.

Với mỗi ý tưởng, Haidt vừa thể hiện sự tôn trọng trí tuệ cổ xưa vừa duy trì tinh thần biện chứng của nhà khoa học, đặt câu hỏi liệu những điều này có còn đúng trong bối cảnh ngày nay?

Sách "Giải mã hạnh phúc". Ảnh: PNB

Một trong những ẩn dụ trung tâm trong cuốn sách là hình ảnh người cưỡi voi và con voi, tượng trưng cho 2 phần trong mỗi con người. Người cưỡi voi đại diện cho lý trí có ý thức, còn con voi là bản năng, cảm xúc và thói quen vận hành tự động. Theo Haidt, nếu người cưỡi không biết cách nương theo, thấu hiểu và dẫn dắt, con voi sẽ luôn thắng thế.

Ẩn dụ này từng xuất hiện trong Phật giáo, triết học Hy Lạp và học thuyết Freud nhưng Haidt chuyển hóa thành phiên bản dễ hiểu, được chứng thực bằng nghiên cứu tâm lý học. Đây là khởi điểm cho quan niệm hạnh phúc đậm tính liên ngành: hạnh phúc không đến từ việc áp chế bản thân bằng lý trí mà từ việc phối hợp giữa phần ý thức và vô thức.

Chương Tác dụng của nghịch cảnh mở đầu bằng trích dẫn của Friedrich Nietzsche: "Điều gì không giết chết tôi chỉ khiến tôi mạnh hơn". Tuy nhiên, Haidt không chấp nhận mù quáng phát biểu này. Ông soi rọi lại dưới ánh sáng tâm lý học hiện đại và chứng PTSD để chỉ ra nghịch cảnh không tự động giúp ta trưởng thành.

Có những mất mát khiến con người đổ gãy không thể hồi phục nếu thiếu hỗ trợ đúng cách hoặc "quá liều". Dù vậy, ông ghi nhận điều thú vị: nghịch cảnh "đủ liều" và đúng lúc có thể trở thành giai đoạn tái cấu trúc nội tâm, giúp con người nhận diện lại bản thân và làm mới hệ giá trị sống.

Haidt không cổ vũ lối sống phụ thuộc ngoại cảnh nhưng cũng không đồng tình với tuyên ngôn "chỉ cần thay đổi tư duy, cuộc sống sẽ thay đổi". Ông nhấn mạnh hạnh phúc không chỉ phụ thuộc cách ta suy nghĩ mà còn bị chi phối bởi bối cảnh xã hội, mối quan hệ, hoàn cảnh kinh tế và sức khỏe thể chất.

Qua hành trình khảo cứu các Ý tưởng tuyệt vời nhất từ triết học Hy Lạp, đạo Phật, Do Thái giáo, Khổng giáo đến huyền học, ông đúc kết: "Hạnh phúc đến từ bên trong và hạnh phúc cũng đến từ bên ngoài".

Cuốn sách nhận đánh giá tích cực từ giới chuyên môn và độc giả. Tạp chí Library Journal mô tả đây là "quyển sách hướng dẫn mới mẻ, nghiêm túc và truyền động lực". Trên Goodreads, tác phẩm đạt 4.03/5 sao với hơn 43.000 lượt đánh giá.

Jonathan Haidt hiện là chuyên gia tâm lý học xã hội tại Trường Kinh doanh Stern, Đại học New York. Nghiên cứu của ông xoay quanh cơ sở cảm xúc của luân lý và cách thức luân lý biến đổi giữa các nền văn hóa.

Theo VietNamNet