Trong cung điện chứa đầy mười kho thóc, mười kho hạt kê. Kho chứa hạt đậu, hạt ngô, hạt lạc nhiều vô kể. Sân cung điện phơi đầy hạt đỗ tương, đủ để chuột đồng khắp thế gian xơi cả bữa sáng, bữa trưa, bữa tối.

Chuột đồng hớn hở chạy quanh góc ruộng. Sáng nay, trong khi soi gương trên vũng nước, chuột đồng thấy khuôn mặt của minh ra dáng chuột lớn. Chuột nhếch miệng sang trái, sang phải, lại nháy mũi cho hàng ria ép đụng đậy. Ria mép nhú bằng sợi hoa cỏ may, vểnh lên oai vệ. Chuột nhảy phốc qua gốc rạ, chít chít khoe với anh nhái bén về hàng ria mép của mình. Loài nhái không có râu. Nhái bén vô cùng ngưỡng mộ ria của chuột đồng. Cào cào dừng chân giã gạo, khen vống lên tận ngọn rạ:

- Ra vẻ một trai tráng chuột đồng rồi đấy!

Cào cào được phân công phát ngôn cho các con vật trong góc ruộng. Vì thế, ý kiến của cào cào là ý kiến của đa số.

Chuột đồng chạy nhảy, ướt đẫm mồ hôi trên lưng mới trở về hang. Mẹ chuột đồng chờ bên cửa hang, âu yếm căn dặn:

- Con nhớn nhao rồi! Từ nay phải sống tự lập. Bố mẹ dành của hồi môn là cái hang này làm nơi trú ngụ. Con phải tự kiếm thóc rơi vãi ngoài ruộng mà nuôi bản thân mình...

Chuột đồng nghe vậy, quá bất ngờ, khóc chít chít:

- Con còn bé lắm cơ! Con muốn ở cùng hang với bố mẹ mãi mãi!

Đêm đầu tiên chuột đồng tá túc một mình trong hang. Sự cô đơn khiến hai tai cụp lại. Gió trên đồng vu vu thổi sáo ngoài cửa hang, thoảng như tiếng huýt sáo gọi chó săn chuột. Tiếng đạp chân của ếch đồng trên nóc hang, tưởng lưỡi cày đang xới tung mặt đất. Nỗi sợ đẩy chuột đồng vào tận góc hang. Cơn buồn ngủ chìm trong mơ màng. Thỉnh thoảng, chuột đồng lại giật mình thon thót.

Trong mơ, chuột đồng thấy hang của mình hóa thành cung điện nguy nga. Không mặt trời nhưng trong cung điện sáng tựa ban ngày. Tường sáng loáng màu hạt lúa chín. (Chuột không biết gọi tên tường dát vàng sáng loáng). Cột cung điện cao sừng sững, hơn cả thân cây ngô trong ruộng. Bậc thềm xanh biếc màu lá khoai lang. Trong cung điện chứa đầy mười kho thóc, mười kho hạt kê. Kho chứa hạt đậu, hạt ngô, hạt lạc nhiều vô kể. Sân cung điện phơi đầy hạt đỗ tương, đủ để chuột đồng khắp thế gian xơi cả bữa sáng, bữa trưa, bữa tối.

Giấc mơ chợt biến mất. Chuột đồng nằm co ro một mình trong góc hang. Bữa ăn chỉ còn một hạt thóc lép. Bụng sôi óc óc... Sự cô đơn và đói khát khiến nước mắt ứa ra tự lúc nào. Thuở còn bé, chuột đồng đói bụng là được bú tí mẹ. Lớn lên thành chuột đồng nhắt vẫn được mẹ dỗ dành, khi một hạt thóc mẩy, khi một hạt kê. Bây giờ không còn mẹ bên cạnh. Nằm co ro một mình thì chết đói mất thôi. Chuột đồng cố đứng lên, bò ra khỏi hang.

Ánh nắng rực rỡ ngoài cửa hang. Chuột đồng phải nhắm mắt hồi lâu mới quen ánh sáng mặt trời chói lòa. Hôm nay là ngày đầu tiên sống tự lập, chuột đồng rên rẩm: “Hạt thóc ơi, hãy đến với ta!”.

Gió đầu mùa đông mang giá lạnh rải khắp cánh đồng. Mặt ruộng khô cứng. Gốc rạ xác xơ. Bốn cái chân chuột đồng tê dại bò lê khắp góc ruộng. Mũi tập đánh hơi khịt khịt nhưng không thấy mùi của hạt thóc ở đâu. Miệng khát đắng. Mỗ hôi đẫm lông đuôi. Chuột đổng rên khe khẽ:

- Ốm rồi đây! Ốm thật rồi đây!

Ria mép run run. Miệng méo xệch. Nỗi lo sợ bị ngã gục xuống gốc rạ một mình, ớn lạnh dọc xương sống. Đúng lúc ấy, làn gió nhẹ đưa thoang thoảng mùi của hạt thóc đến mũi chuột đồng. Khịt khịt khịt... Mũi đánh hơi, dẫn đường cho chân run run bò. Chuột đồng mừng hú, reo lên. Sau gốc rạ, hiện lên một bông lúa. Bông lúa dày hạt, vàng ruộm. Hương thơm từ hạt thóc ngát mũi.

Chuột đồng hấp tấp nhằn ngay một hạt thóc đầu bông. Hạt thóc căng mẩy. Miệng chuột nhí nhoáy nhằn tiếp hạt thóc thứ hai, rồi hạt thóc thứ ba....Nhằn hết nửa bông lúa, chuột đồng no nê, nằm quay ra cạnh gốc rạ, nghỉ ngơi. Sức khỏe hồi phục trở lại. Chuột đồng thong thả đứng lên, tha nửa bông lúa về hang. Bụng bảo dạ:

- Ta cất giấu nửa bông lúa này vào cuối hang, phòng cơ đói kém. Bây giờ, ta nằm khểnh cho khỏe, Ngày mai, lại ra góc ruộng mót thóc.

Chuột đồng nằm ưỡn bụng trước cửa hang. Mõm nghếch lên đón gió trời. Gió mang hơi nước từ đầm sâu lên đồng cạn. Gió đưa tiếng chim sơn ca véo von trên đỉnh trời. Tiếng chim sơn ca là là tiếng hát của bầu trời, làm cho xanh ngọn gió. Tiếng chim sơn ca là lời ru cho chuột đồng lúc cô đơn. Nghe tiếng ru êm ái của chim sơn ca, chuột đồng mong bạn đến chơi. Mong anh châu chấu đến cửa hang, dạy thế võ đá ngược cẳng sau. Mong anh cóc đến chơi, biểu diễn khúc nhạc gọi trời mưa... Chuột đồng chợt phát hiện bên gốc rạ, con vật nào đó cựa nhẹ. Mũi khịt khịt dẫn đường. Chân thận trọng dò dẫm bò theo sau. Hóa ra, một con chim sẻ đồng nằm úp mỏ vào gốc rạ. Đôi chân chim tím tái đạp đạp yếu ớt. Đôi cánh giật giật tuyệt vọng...

Chuột đồng áp tai vào ngực chim sẻ đồng. Ngực chim lạnh giá. Tim đập thoi thóp. Chuột lấy chân trước, xoa xoa hai bên mang tai chim cho nóng lên. Hồi lâu, chim sẻ đồng tỉnh lại. Chuột đồng ân cần hỏi thăm:

- Anh bị cảm lạnh, phải không?

Chim sẻ đồng còn mệt chưa trả lời. Chuột đồng nhẹ nhàng hỏi lại:

- Anh bị sốt vi rút hay bị đi tướt mất nước?

Lời chim sẻ đồng khẹt khẹt yếu ớt:

- Chẳng phải sốt vi rút, cũng chẳng phải đi tướt mất nước. Mấy ngày nay không được hạt thóc nào vào diều, đói lả...

Chim sẻ đồng vừa thở, vửa hổn hển kể lại: “Mấy ngày nay tập bay chuyền. Bất thần bị một cơn gió cuốn đi. Cánh mới tập bay nên yếu ớt không chống được gió dữ. Gió cuốn chim lên đỉnh trời, rồi ném ngã dập xuống cạnh gốc rạ này. Bất tỉnh! Lại đói quá nên kiệt sức!”

Chuột đồng đặt chim sẻ tựa vào gốc rạ, rồi chạy vụt về hang. Đến bên bông lúa ăn dở, chuột đồng tần ngần, đắn đo. Thóc còn nửa bông. Nếu cho thóc đi, còn đâu thóc phòng cơ, tích trữ cho ngày mai?

Nhưng chuột đồng đã ngậm nửa bông thóc vào miệng, chạy thót ra chỗ chim sẻ đồng. Vì quá yếu ớt nên chim sẻ đồng không tự nhằn hạt gạo ra khỏi vỏ trấu. Chuột đồng ân cần tách vỏ trấu, đút hạt gạo thơm lựng vào mỏ chim sẻ đồng. Chim sẻ đồng há mỏ thật to đón mồi.

Chim sẻ đồng dần dần hồi tỉnh. Đôi chân tím tái đã ửng sắc hồng. Đôi cánh sã sượi đã xếp gọn gàng trên lưng. Chuột đồng động viên:

- Có lên! Cố lên nhé!

Chim sẻ đồng loạng choạng đứng lên. Chim đứng bên gốc rạ khởi động đập cánh, tập nhún chân. Đột nhiên, chim sẻ đồng bay vút lên! Chim vẫy cánh, dừng hồi lâu trên không trung, chào chuột đồng. Chuột đồng giơ một cẳng trước vẫy vẫy chim sẻ đồng.

Tổng hợp nhiều nguồn