Mùa bông lục bình nở, mấy đứa con gái xúm nhau ngắt bông lục bình kết thành vòng hoa đội lên đầu cùng mấy thằng con trai chơi trò đám cưới có chú rể cô dâu. Áo đầm cô dâu được xé từ mấy tàu lá chuối quấn quanh mông. Chú rể lấy lá dừa thắt lại thành mấy cái bông cài áo. Đám cưới có rước dâu là một đám con nít mặt mũi tèm lem rồng rắn đi từ đầu vườn đến cuối vườn rồi ngồi vào mâm ăn tiệc bằng mấy trái sắn tím lịm hái sẳn để trong mấy cái thúng nho nhỏ làm từ lá chuối. Bánh mì thịt heo làm từ lục bình non chỉ được ăn giả bộ, xong lại được gói cho đàng trai đem về giống như người lớn hồi mâm. Ấy là con Hỉm nó chỉ cho vì nó nói hôm đám cưới dì Út của nó, má Hai nó và mấy dì lớn trong họ sắp bánh, các thứ nhà trai đưa qua để lại trên mâm một ít gọi là hồi mâm chớ lấy hết thì kỳ lắm. Cả đám cũng tin theo và làm mọi thứ theo lời con Hỉm dạy.

Dì Út đi lấy chồng, con Hỉm khóc hết nước mắt vì buồn. Nó sợ sắp tới khi má Hai đánh đòn không còn ai ngăn cản, không còn ai dẫn nó đến lu nước mưa rửa cái bộ mặt tèm lem nước mắt, nước mũi của nó. Khi được chơi cùng mấy đứa ở xóm nó vui vẻ, hồn nhiên, chơi hết mình. Mà những cuộc chơi ngày càng thưa dần, má Hai giao cho nó đủ thứ việc nhà. Mỗi chiều về má Hai kiểm tra không xong việc nào hoặc sơ sót gì đó là con Hỉm bị đòn. Má Hai vừa la, vừa chửi, vừa quơ cái roi tre quất tới. Nó biết giờ không còn dì Út che chở nên nó bậm môi, cắn răng chịu đòn. Nó không chạy trốn như hồi đầu, nó ngày càng lì đòn và nó chỉ làm những gì nó thích. Má Hai có căn dặn nó bao nhiêu nó cũng kệ. Nó chỉ làm những việc nó muốn làm. Nấu cơm nó nấu cơm khô, trong khi má Hai dặn phải đổ nhiều nước cho nở nồi cơm đở hao gạo. Cá chiên nó ướp nước mắm chiên thơm phức ngon lành trong khi má Hai dặn nó phải cho thêm nhiều muối cho đở hao. Má Hai giao nó giử hai em ở nhà, nó tha thẩn dắt hai em chơi bên hàng xóm, vui với bạn bè nó dắt luôn hai em ra sân đình coi người ta học võ… Nó càng không để tâm những lời dặn của má Hai, nó càng bị đòn. Nhiều hôm nó nhớ dì Út, nó muốn bỏ nhà đi tìm dì Út nhưng không biết nhà dì ở đâu. Nó sợ đi rồi không ai giử hai em, bé Tí còn đở, bé Tủn nhỏ quá lở té ao thì chết mất. Một lần, mãi lo bắt con chuồn chuồn kim, nó quên, bé Tủn đã lọt ao một lần, may nó phát hiện ngay nên cứu được em mà má Hai không biết.

Đêm trước khi về nhà chồng, dì Út dặn dò má Hai nó nghe được: Em về bên chồng ở, chị ở nhà vừa chạy chợ vừa lo ba đứa nhỏ cũng cực. Nhưng chị hãy thương lấy con Hỉm, đừng đánh nó quá mà mang tội. Má Hai phân trần: Chị không hiểu sao cứ mỗi lần nhìn mặt nó, chị thấy sự phản bội, vậy rồi chị bực tức chị đánh nó xong như trút được oán hờn. Dì Út chỉ biết chặc lưỡi, nó có tội tình gì đâu, chị ráng nhớ lời em đừng đánh nó nữa. Con Hỉm không biết sự phản bội nó to lớn tới mức nào mà có lần má Hai đang giận phừng phừng, đánh nó tới tấp bằng roi tre bổng nhiên buông ra, quăng cái roi xuống. Má Hai kéo nó ra lu nước rửa mặt cho nó mà nước mắt má Hai rơi. Nó đau nhưng cảm nhận được chút ít những hối hận hay xót xa gì đó má Hai dành cho nó.

Tranh của họa sĩ Chu Tá Đà

Đến tuổi đi học, con Hỉm được mua cặp sách, quần áo, má Hai xin đồ cũ của ai đó về giặt giũ lại sạch sẽ. Ngày khai trường má Hai dắt nó đến lớp, dọc đường dặn nó nhìn hàng cây trong xóm, qua con đê xóm ngoài mà biết đường để tan trường tự đi về nhà. Má Hai căn dặn nó ráng học sau này tự nuôi thân. Má Hai còn lo cho hai em không rảnh đâu mà lo cho nó hoài. Đó là lần đầu tiên và cũng là lần duy nhất má Hai dắt nó đi học. Từ đó về sau nó tự đi, tự về cùng lũ bạn trong xóm. Nó đến trường vui cùng thầy, cô, bè bạn. Về nhà nó chăm làm việc nhà theo lời má Hai dặn, buổi tối nó học bài đến khuya, có hôm ngủ gục trên bàn học. Má Hai dường như thấy nó là một con Hỉm ngoan hiền khác với con Hỉm ương bướng bất cần ngày xưa. Lâu rồi má Hai không còn đánh đòn nó. Có lúc nó bất chợt thấy má Hai nhìn nó ưu tư. Cuộc sống dần trôi, bé Tí, bé Tủn ngày nào nhỏ xíu giờ cũng đã níu áo chị Hỉm đến trường. Hỉm đã học hết cấp III không thi đại học mà đăng ký học trường nghề để nhanh chóng đi làm phụ má Hai nuôi hai em.

Bao nhiêu năm Hỉm không dám hỏi má Hai về ba. Hồi nhỏ, có lần hỏi ba đâu, má Hai nạt ngang: Chết bờ, chết bụi rồi đồ phản bội hỏi chi, cấm hỏi nữa à nghen! Từ đó, Hỉm không dám hỏi. Sau này lớn một chút, Hỉm hỏi bà Tư hàng xóm về ba, Hỉm thắc mắc mỗi lần nhắc tới ba là má Hai giận. Bà Tư kể rằng ngày xưa ba Hỉm có lúc đi buôn bán rồi thương người khác bỏ đi nên má Hai giận tới bây giờ. Bà Tư dặn Hỉm biết ba còn sống, chỉ là ở đâu đó chưa về, đừng hỏi má Hai về ba nữa, sau này lớn lên muốn gặp thì tự đi tìm. Bà Hai căn dặn Hỉm việc trước mắt nhớ học giỏi, sau này đi làm để dành tiền đi tìm ba. Hỉm nghe lời bà Tư ráng học mong ngày ra trường đi làm, có tiền sẽ đi tìm ba.

Con Hỉm với nỗi nhớ ba ngày nào sau quá trình vừa học, vừa làm giờ đã tốt nghiệp ngành công nghệ thông tin. Nó tham gia phỏng vấn trúng tuyển vào làm việc cho một công ty đa quốc gia có trụ sở tại thành phố lớn. Ngày nó chuẩn bị đồ và báo với má Hai sẽ đi làm việc xa, má Hai đưa nó ra bến xe, không quên dặn nó giữ gìn sức khỏe, nếu có rảnh nhớ về quê chơi. Má Hai không nhắc gì về ba nó. Hỉm đi làm. Trong công ty, người ta biết đến Hỉm với cái tên khai sinh Nguyễn Thị Anh Thư. Anh Thư tốt nghiệp loại giỏi, phỏng vấn trực tiếp vào công ty, sau hai tháng thử việc đã chính thức tham gia vào nhóm dự án chủ lực. Trưởng nhóm là một người giàu kinh nghiệm luôn có đánh giá tốt về năng lực làm việc cũng như hiệu quả công việc khi giao cho Anh Thư. Nghệ thuật quản lý nhóm, cách khơi gợi tiềm năng, chế độ đãi ngộ của công ty đã tạo nên một tập thể gắn bó nhau vì công việc. Anh Thư vui vì có việc làm phù hợp. Hàng tháng Anh Thư trích lương gởi về cho má Hai với lời dặn nhớ giữ gìn sức khỏe, ăn uống đầy đủ đừng hà tiện nữa. Má Hai nhận tiền Anh Thư chuyển khoản. Hàng tháng má Hai ra ngân hàng vào một ngày nhất định và nhập thêm vào sổ tiết kiệm có kỳ hạn, lãi nhập gốc. Má Hai không rút ra xu nào với ý để dành sau này cho lại Anh Thư khi nó lập gia đình. Má Hai nhận nhưng chỉ là cất giúp cho Anh Thư. Ngày ngày, má Hai vẫn mua hàng nông sản chợ gần đi bán chợ xa. Vẫn chiếc xe đạp cọc cạch, ngày mưa cũng như ngày nắng có mặt ở các chợ quê. Hôm nào không khỏe, nghỉ ở nhà người cứ bứt rứt. Thi thoảng Anh Thư gọi điện về thăm, má Hai chỉ trả lời vài câu rồi thôi.

***

Đó là ngôi nhà nhỏ nép dưới hàng cây bạch đàn, chung quanh nhà lúa đang mướt xanh màu no đủ. Ngôi nhà sạch sẽ, gọn gàng, gió miệt đồng lồng lộng thổi. Cảnh vật quá đổi bình yên của thôn quê. Lu nước mát bên hông nhà, hoa vạn thọ trước sân dưới bàn ông thiên, bếp củi còn đỏ lửa than và mùi cơm gạo mới vừa chắt nước thơm phức. Con mèo lim dim ngủ bên đống rơm chợt vụt chạy khi có khách vào sân. Người đàn ông ngồi trên chiếc xe lăn ngoài hiên nắng chếch một góc khuôn mặt thỉnh thoảng cơ mặt giật giật. Nước miếng từ khóe môi nhểu nhão rớt xuống cái khăn được buộc cẩn thận trước ngực. Dù đã được người ngoài xóm nói ông Tâm bị bệnh tai biến mấy năm nay, nhưng Anh Thư không hình dung được cho đến khi thấy ông ngoài hiên nắng. Anh Thư đứng thật lâu xem ông Tâm có nhận biết có ai đó vào sân nhà, nhưng trong đôi mắt ông sự vô thức hiện rõ làm nó khựng lại. Người đàn bà đã đứng tuổi từ trong bếp đi ra. Hỏi thăm nhau mới biết đây là cô Út Thắm, em gái ông Tâm. Chồng cô Út Thắm đã mất vì bạo bệnh, cô không có con khi hay tin ông Tâm bị tai biến đã quay về chăm sóc người anh trai ở nhà cha mẹ. Ông Tâm lơ ngơ không biết gì, cho ăn gì ăn đó, cho uống gì uống đó thôi con à!

Anh Thư khóc, những giọt nước mắt rơi ướt vai cô Út Thắm. Bao nhiêu năm, giờ cô mới biết hình hài đứa cháu của mình. Con ơi! Sao con về trễ vậy. Ba con sai lầm, tay trắng trở về đây sống. Bao nhiêu năm ông ấy không nguôi nhớ má con của con mà không đủ dũng khí để đến nói lời xin lỗi. Cô ơi! Bao nhiêu điều con muốn hỏi ba, nay ba không thể trả lời con được nữa rồi. Con đủ lớn để hiểu sự phản bội là gì? Nhưng người ấy đâu? Má ruột con ở đâu? Tại sao người ấy sinh ra con mà lại trao cho má Hai nuôi con. Để rồi cả tuổi thơ của con phải gánh hai chữ phản bội của người lớn. Đến nỗi những đòn roi của má Hai đi vào giấc mơ của con, nó ám ảnh suốt cuộc đời bằng đôi mắt uất hờn mỗi khi chạm ánh nhìn vào con. Cô Út Thắm lau nước mắt cho Anh Thư, cô kéo tay nó vào nhà. Giữa nhà đặt bàn thờ ông, bà nội, góc bên phải có một bức ảnh của người phụ nữ còn khá trẻ. Toàn bộ thần thái, nét đẹp kiêu sa tập trung ở khóe môi, đôi mắt, nụ cười tươi rói trẻ trung. Đó là ảnh một người phụ nữ đẹp thời trẻ. Đây là mẹ ruột của con, bà ấy chọn cái chết trong khi sinh để cho con được ra đời. Ba con đã nhờ người bà con ẳm con về lạy nhờ má Hai nuôi con rồi mới ra đi. Thời gian đó cô Út về làm dâu bên chồng, gia cảnh cũng có khó khăn riêng không thể nuôi con được. Rồi tai họa ập xuống với ba con sau đó, giờ chỉ còn hai anh em cô sống với nhau. Con về nói với má Hai của con đừng giận ổng nữa, bỏ qua hết đi nha con!

Anh Thư trở về thành phố đi làm, người lớn phức tạp thiệt. Vùi đầu vào công việc ngày tiếp ngày, cuối tuần đi ăn uống cùng đồng nghiệp ở các nhà hàng. Hết dự án này nối tiếp dự án khác. Mỗi khi kết thúc một dự án công ty tổ chức cho từng nhóm đi du lịch các nơi, nhân viên thoải mái xả đầu óc, thư giản để tiếp tục vào dự án mới có hiệu quả. Quá khứ về ba mẹ có chút buồn, nhưng con người ta phải sống và bước tiếp. Anh Thư ít về thăm má Hai, tiền vẫn chuyển khoản đều đặn.

Một ngày, con bà Tư hàng xón điện cho Anh Thư báo tin má Hai bệnh nặng khó qua khỏi. Anh Thư vội vã trở về. Mọi chuyện hậu sự đã có hai em trai lo chu đáo. Chôn cất má Hai xong, em trai lớn đưa cho Anh Thư một bao thư nói má Hai dặn trao lại cho Anh Thư. Đó là toàn bộ số tiền nó gởi về thời gian ba năm tám tháng qua, không thiếu một xu. Bên cạnh đó có một số tiền má Hai để dành riêng cho nó, dự định khi nó lấy chồng sẽ trao. Nhưng khi biết mình không qua khỏi đã nhờ em lớn trao lại cho nó. Trong thư má Hai xin lỗi nó vì một tuổi thơ nó phải gánh hai chữ phản bội cho người lớn, nhưng thật lòng má Hai chỉ có nó là con gái duy nhất. Má yêu thương nó và chúc phúc cho nó sẽ gặp người yêu thương nó thiệt lòng. Nó ở lại cho đến hết ngày mở của mả rồi mới ra đi. “Quê hương là gì hở mẹ?” câu hát nó nghe văng vẳng trên chuyến xe về thành phố. Nó cũng phải sống và bước tiếp cho nên nhà má Hai hay nhà ba nó, dù sao rồi có lúc nó cũng có chốn quay về khi mệt mõi với thị thành.

Tổng hợp nhiều nguồn