Tin nhắn gọn lỏn “Không về được” của Duy khiến tôi ngẩn ra một lúc. Ném chiếc lá đang vò trong tay xuống dòng nước biếc, tiện chân, tôi đá luôn cái vỏ dừa khô rơi đánh chủm. Hắn lúc mô cũng rứa, hứng đâu chuốc đó, chẳng có kế hoạch chi cụ thể.

Mẹ ngưng tay, con dao hai lưỡi nằm giữa thân cây chuối, một lát mỏng hình cánh cung đổ xuống thau nước. Mớ rau chuối ni mẹ tính làm gỏi cá tràu, món ăn Duy cực kỳ yêu thích. Tôi cũng thích nhưng thấy cực mẹ quá. Cảnh mẹ tỉ mẩn gỡ từng cái xương nhỏ xíu, phi dầu nén thơm lừng, trộn với mớ rau quế sau vườn, ít đậu phụng rang, chén nước mắm ớt cay xé lưỡi. Rau chuối giòn ngọt, cá tràu bùi bùi, kẹp miếng bánh tráng gạo, nhai rau ráu. Nghĩ đến nước miếng đã tứa ra.

Mẹ không lạ chi tính Duy, có điều, hôm trước hắn nói có vài người bạn về, dặn mẹ mua cho được cá tràu đồng, mà phải là cá đồng Nhong. Mẹ hừ hừ, giỏi thì về mà bắt. Hắn cười ranh mãnh, chuyện nớ bác Năm lo. Mẹ vác chổi rượt, hắn chạy tóe khói, miệng toe toét, bớ bác Năm, qua con gả mẹ cho. Mẹ dừng lại, thở dốc, miệng lầm bầm tổ cha thằng quỷ sứ!

Thằng quỷ sứ là anh em song sinh với tôi, hát hay, đàn giỏi, đẹp trai, lại dôi ra cái răng bên khóe khiến ối cô điêu đứng. Có muôn vàn cớ để mấy cô xinh đẹp tới nhà tôi, khi mang hộp mức, lúc trả quyển tập học đàn, cuốn sổ chép tay chi chít nhạc, mà chủ yếu tới để nghe Duy đàn hát. Bọn họ say sưa cùng nhau dưới tán khế, bên những chùm hoa tim tím xao lòng, kệ lũ ong tìm mật bay vù vù trên đầu, trên tóc. Nhà tôi ở cuối làng Đoan Trai với mấy nóc nhà bên nhánh sông nhỏ có cây lộc vừng choãi ra bờ sông, gió lộng ngát nên thơ, chim chóc kéo về râm ran chẳng kể trưa kể sớm.

Trong làng có Thư con bác Năm, nghỉ học từ sớm phụ cha nuôi em. Thư xinh nhất làng, mắt lá răm biêng biếc, nụ cười lúng liếng, người dong dỏng cao, da trắng như cơm dừa, tóc dài ngang eo lúc mô cũng búi gọn khoe chiếc cổ cao kiêu hãnh. Ngón tay vùi bùn với cỏ lúa, hàn the vẫn nuột dài, hồng lựng, đôi chân thon nõn ngập trong ruộng phèn, ống quần xăn tận gối. Thư giỏi việc đồng, đảm việc nhà, mấy bà mẹ trong làng chỉ mong Thư làm dâu, mẹ tôi không ngoại lệ.

Minh họa: Hiển Trí

Duy cười, chiếc răng dư ló khóe miệng như tên do thám, môi hơi trễ nhìn rất đểu, tay hắn miết trên những phím đàn, mắt cười trăng khuyết. Nhìn hắn cười thôi đã đảo điên, huống chi cả đàn cả hát, nhiều người trong làng nói rứa.

Tôi ngược lại Duy, ít nói, trầm tính, điềm đạm, đôi lúc nhìn khó như ông già. Đó là lời Thư nhận xét. Tôi chỉ cười nhẹ. Có lẽ do giao diện khuôn mặt tôi kém tươi, cũng có thể do nhiều nguyên nhân khác, nhưng khó thì không, nhất là với Thư.

Duy qua phố học, ở trọ nhà người quen. Tôi miệt mài trên chiếc xe đạp cà tàng băng đồng tìm chữ. Tôi không thích ở trọ, ở phố càng không. Cách dòng Bàn Thạch thôi, phố Kỳ Thành nao nức người xe, đèn vàng xanh mê hoặc. Bên ni sông, chiều về vịt chạy trắng đồng, bọn trẻ con đầu trần chân đất mải mê theo những cánh diều no gió lộng phía trời xa. Trâu thủng thỉnh từng đàn, chiếc bụng cành to gần hết con đường đất. Đêm đêm, những chiếc ghe nhỏ chong đèn bắt cá dọc nhánh sông, ánh sáng loang mặt nước lung linh chẳng thua chi chốn phố. Lúa ngậm đòng thơm sữa. Lúa trĩu chín vàng đồng. Tiếng ơi ới gọi nhau gặt lúa đêm trăng, những câu hò vè xua tan cái mệt. Bản giao hưởng dịu êm của đất trời hòa cùng lời ếch nhái, bình dị mà nên thơ, đôi lúc nghe hoang liêu não buồn mỗi đận trời trút mưa không ngớt.

Mẹ tặc lưỡi, ưng răng cũng được, cố học kiếm cái chữ đổi đời. Mẹ nhìn ra nhánh sông nhỏ chảy qua xóm nghèo rồi nằm mãi ở đấy, chẳng biết lòng nghĩ chi mà hơi thở dài như những cơn mưa đông lê thê.

Mỗi ngày băng đồng qua cây cầu xi măng nhỏ xíu không lan can, phải đi chầm chậm trớ nhau. Chim hót ríu ran trên đầu, đồng loang thơm mùi cỏ ướt, sương khiêu vũ trên từng phiến lá, giọt long lanh như mắt nàng chuồn chuồn, mọng căng, chực vỡ. Nắng chưa kịp ruộm vàng con đường đầy xuyến chi, lạc tiên vươn mình theo triền cỏ dại, tầm bóp leo đan dày mép cỏ, từng chùm quả xinh xinh nép trong tán lá rủ rê bọn con gái mỗi bận tha thẩn đồng chiều. Mặt trời còn đủng đỉnh phía ngọn núi xa tít để lại từng vạt nắng mỏng, lũ cò đã hè nhau dàn đàn lượn dưới mây xanh, những đôi cánh sải dài mê mải.

Thư đột ngột đòi qua phố. Bác Năm bần thần, xóm nghèo đâu thể giữ mãi đôi chân thanh nữ. Mười sáu tuổi, Thư ăn vận kiểu tân thời, lột xác thành người phố thị. Mùi nước hoa chợ át mùi bùn hoi hoi. Sơn gel trơn bóng che lấp màu phèn bám trên từng chiếc móng.

Duy đệm đàn trong mấy phòng trà, chữ nghĩa chập cheng. Tôi hỏi, hắn cười nửa miệng, kệ tao, lo phần mi đi. Tôi chạnh lòng, thương rổ trứng mẹ giành với gà mẹ cho Duy tẩm bổ, thương đôi vai gầy cõng nắng cõng sương vỗ mập từng hạt thóc, thương cái nón bung vành múc gió thả vào từng giấc ngủ măng non, thương chiếc áo mấy lần vá khéo vẫn không che hết được gian nan lam lũ. Duy nhét trả những đồng tiền vụn cũ, nói không cần, tao tự lo được.

Vài lần vô tình gặp Thư cùng Duy, tôi biết họ đã là một cặp. Trông Thư già dặn quá tuổi với đôi môi lòe loẹt son, mái tóc nhuộm vàng ánh kim, mắt kẻ chân mi. Thấy tôi chạnh buồn, Duy bảo đừng nhiều chuyện, mỗi người một cuộc đời, chẳng ai sống giùm ai được. Tôi khựng lại, làm sao nhắn lời mẹ dặn, nói Duy lo học giùm!

Vừa làm cha vừa làm mẹ nhọc nhằn, bác Năm ít ghé qua nhà như đận trước. Mẹ ngồi bên mé sông nhìn con nước dìu nhau qua chỗ hẹp, nghe hương sen mãi tận đâu về, ước gửi được chút gió đồng cho bớt cái oi nồng phố thị. Mẹ nhìn ra cánh đồng nát dấu chân người, hóng tiếng đàn bên phố lạc qua, lòng thảng thốt buồn. Cách một dòng nước nhỏ thôi, bên ni sậy lau xạc xào, bên kia đèn vàng xanh lẫn trong nhạc xập xình inh ỏi.

Tôi bỏ phố sau lưng, mang chút buồn vấn vương của gã trai mới lớn về lại quê nghèo, vùi chân xuống cánh đồng thơm mùi cỏ. Hình như nước sông cũng hiểu lòng người nên chia làm đôi nhánh, nhánh miệt mài đổ ra biển lớn mang bao hoài vọng vẫy vùng, nhánh nép về chốn quê nuôi bờ sậy xanh um trổ những vạt hoa ngà ngà tim tím.

Thư về. Đột ngột như hôm ra đi. Áo quần te tua nham nhở, vài hình xăm lớn nhỏ ở bả vai và bắp chân. Tôi sững nhìn, nghe lòng hẫng rơi như lần hụt chân ở cây cầu hẹp. Chỉ khác, lần đó bác Năm xốc nước cho tôi tỉnh. Lần này, cả tôi và bác tha hồ ngụp lặn trong mớ cảm xúc ngổn ngang. Tóc bác phơi màu gió, trán xếp những tầng sâu ý nghĩ và nụ cười hun hút chiều. Tôi không trêu chọc gả mẹ cho bác Năm như Duy, nhưng thẳm sâu trong lòng vẫn muốn làm người một nhà với bác. Chỉ là …

Duy lang thang phố đông phố lạ, chút hư danh không thỏa chí vẫy vùng, đời hào hoa mê muội hồng trần, như cây sưa non ngày thu quên rụng lá để đông sang run rẩy bấc từng cơn. Nhớ những ngày băng sông ăn lễ hội đền Mỹ Thạch, trái chuối lận kỹ lưng quần mà đường bơi về nước nghịch trộm mất chỉ còn chiếc lưng thun lỏng chỏng chơ. Đồng Nhong quên dấu chân Duy, bờ cỏ ướt mềm thôi chờ đôi chân nhỏ chạy theo những cánh diều bạt gió. Những con cào cào mình gai chân khỏe đá tanh tách vào ngọn cỏ như thách thức một cuộc chào sân.

***

Cầm quyết định chuyển công tác trên tay, tôi đọc đi đọc lại thuộc đến từng dấu chấm, những con số mang trong mình sứ mệnh đặc biệt. Từ tuyến dưới, bỗng được điều về thành phố, tôi không biết nên vui hay buồn. Phía trước là thách thức, hay cơ hội? Tôi còn trẻ, có năng lực, đầy nhiệt huyết. Tôi khao khát cống hiến, lại thảng thốt buồn khi nhìn qua bên kia sông, dãy phố ẩm thực sầm uất phút chốc buồn hoang vắng, bàn ghế thiếu hơi người, đường bặt tiếng còi xe, hàng cây lặng xanh không còn gánh trên mình nhì nhằng đèn vàng chấp chói.

Phút chuyển mình lịch sử, và đất nước đã gọi tên. Tôi soạn sửa lòng mình như một thứ nghi lễ không tên, nhưng rành rọt. Tôi tin những điều đẹp đẽ còn đang phía trước.

Duy vẫn lang thang đâu đó trong cõi người, thi thoảng về, nhưng không còn ôm đàn ra cái nơi lần đầu và nhiều lần Duy ngồi đàn, Thư lom khom nhổ cỏ lúa, thi thoảng ngước lên nhoẻn cười. Nơi mỗi chiều bọn trẻ con thả diều í ới, tôi theo chân Thư đi vớt lục bình.

Tôi đi dọc triền cỏ men theo bờ sông, lục bình ken kín hai bên bờ, từng vạt sậy hoa tim tím dạt theo chiều gió, đám môn nước lặng im nghe cá rúc dưới thân mình, những bụi dừa soi đời qua bóng nước, bao vui buồn cũng chỉ biết gửi ở dòng trôi. Phía xa kia là cây bạch đàn cô đơn giữa đồng trống, qua một mùa đông không bão, cây vươn cao, trông càng cô đơn. Mắt tôi mở to như cố gom hết tất thảy hình bóng quê hương vào tâm khảm, như thể tôi sẽ đi đâu đó, xa lắm.

Tôi hòa mình vào đám trẻ thả diều, cỏ mềm dạt dưới chân, đất mát rượi hơi nước. Ngửa cổ nhìn bầu trời trong xanh vời vợi, từng đụn mây trắng tơi xốp bồng bềnh làm nền cho những cánh diều sặc sỡ. Tôi ngồi im, lặng ngắm từng cánh diều vươn mình no gió, cỏ nồng nã vị bùn, góc trời xa, chiều lẫn vào mây sẫm tím. Tôi biết, dù có đi bốn phương trời thì lòng tôi vẫn da diết vị quê. Tôi mường tượng Thư lom khom cấy lúa, và tôi là cây bạch đàn đứng đó nhưng không cô đơn.

Tổng hợp nhiều nguồn