Tuy nhiên, theo nghiên cứu của các nhà khoa học, điều kiện tiên quyết để bảo vệ vị trí của mỗi người thực chất là nâng cao tư duy, nhận thức của chính mình, bao gồm 4 tư duy cấp cao sau.

Tư duy ngược

Phần lớn mọi người có xu hướng chạy theo dòng chảy, điều này khiến họ dễ rơi vào những cái bẫy do người khác giăng ra. Để giải quyết tình huống này, bạn cần đến tư duy ngược.

Tư duy ngược, còn gọi là tư duy theo chiều ngang, là một chiến lược giải quyết vấn đề sáng tạo, trong đó bạn đảo ngược cách tiếp cận thông thường đối với một tình huống hoặc câu hỏi để có được góc nhìn mới và khám phá ra các giải pháp mới lạ.

Một nghiên cứu về Yếu tố con người (Parasuraman & Manzey, 2010) đã cảnh báo xu hướng tự động hóa, khi người dùng tin tưởng một cách mù quáng vào các quyết định tự động, ngay cả khi chúng sai. Con người cần tư duy ngược để xác định, đặt câu hỏi và sửa chữa những thành kiến như vậy. Nếu không có tư duy ngược, chúng ta có nguy cơ chấp nhận những kết quả đầu ra sai sót là sự thật.

Lợi ích của tư duy ngược chính là phá vỡ rào cản tinh thần, giúp khơi dậy sự sáng tạo, thách thức các giả định và giúp tìm ra các giải pháp bị bỏ qua.

Tư duy phân tích lợi ích

Trong mọi tình huống, tư duy phân tích lợi ích tập trung vào việc nhận diện các mặt lợi - hại, được - mất nhằm đưa ra quyết định có lợi nhất. Đây là một dạng tư duy logic, thực dụng và có định hướng mục tiêu rõ ràng, có giá trị lớn trong việc ra quyết định hiệu quả, đặc biệt trong môi trường phức tạp hoặc có tính cạnh tranh cao.

Nghiên cứu của ĐH Stanford (Mỹ) liên quan tới tư duy phân tích lợi ích cũng cho thấy, khi học sinh được đào tạo để phân tích lợi ích và hệ quả của hành động, kỹ năng giải quyết vấn đề và đưa ra quyết định tăng đáng kể.

Tư duy nhìn thấu bản chất qua hiện tượng

Đây là một cách tư duy sâu sắc, nhấn mạnh việc không chỉ nhìn bề ngoài của sự việc mà cần phân tích, suy luận để hiểu rõ bản chất thật sự bên trong. Như câu nói: "Đừng nhìn vào mặt sông phẳng lặng như gương, hãy nhìn vào độ sâu của nước". Khi chạm đến đáy nước, bạn sẽ chợt nhận ra: Sự tĩnh lặng trên mặt nước chỉ là để che giấu dòng nước ngầm phía dưới.

Chỉ khi nhìn thấu bản chất của hiện tượng và biết được sự thật ẩn sau đó, chúng ta mới có thể sống tỉnh táo và vững mạnh.

Tư duy chuẩn bị cho tình huống xấu nhất

Đây là một cách tư duy chiến lược và thận trọng, nghĩa là khi đưa ra quyết định hoặc hành động, người ta không chỉ nghĩ đến kết quả tốt đẹp, mà còn chủ động lường trước và chuẩn bị cho kịch bản tồi tệ nhất có thể xảy ra.

Lợi ích của tư duy này là giúp giảm thiểu rủi ro, giúp bạn có tâm lý vững vàng hơn, không bị hoảng loạn nếu xảy ra biến cố. Tư duy này cũng giúp bạn ra quyết định tỉnh táo hơn dựa trên toàn cảnh, không bị lạc quan quá mức.

Tư duy chuẩn bị cho tình huống xấu nhất cũng đồng nghĩa với việc có tư duy dự phòng. Điều này có nghĩa chuẩn bị một phương án tối thiểu để không rơi vào trạng thái mất kiểm soát, để đảm bảo dù có thất bại, tổn thất cũng nằm trong phạm vi chấp nhận được.