Tết Trung thu đang cận kề, nhưng những ngày này, không khí sản xuất tại làng Báo Đáp (phường Hồng Quang, tỉnh Ninh Bình) - nơi được xem là 'thủ phủ' đèn ông sao, lại trầm lắng khác thường.
Làng Báo Đáp từ lâu đã nổi tiếng với nghề làm đèn ông sao thủ công truyền thống. Đây được xem là “thủ phủ” sản xuất đèn ông sao lớn nhất miền Bắc, với khoảng 300 trên tổng số hơn 1.000 hộ dân tham gia sản xuất.
Mỗi năm, làng Báo Đáp sản xuất hàng trăm nghìn chiếc đèn ông sao phục vụ thị trường trong và ngoài tỉnh. Không khí sản xuất nhộn nhịp nhất là từ tháng 5 đến tháng 8 âm lịch.
Đèn ông sao Báo Đáp có đủ loại kích thước, từ loại nhỏ 15cm đến loại lớn 1m, giá bán dao động từ 5.000 đồng đến 100.000 đồng/chiếc.
Vào mùa cao điểm, cả làng từ già đến trẻ đều tất bật tham gia làm đèn, tạo nên khung cảnh rất nhộn nhịp. Thế nhưng năm nay, dù chưa đầy một tháng nữa là đến Tết Trung thu, nhiều hộ làm nghề vẫn chưa xuất được hàng. Không khí sản xuất cũng khá trầm lắng.
Ông Vũ Văn Trùng (SN 1959), người đã hơn nửa thế kỷ gắn bó với nghề làm đèn ông sao, cho biết, thời điểm này những năm trước thì gia đình ông đã gần như “cháy hàng”.
Tuy nhiên, năm nay đơn đặt hàng rất ít nên gia đình ông chỉ làm cầm chừng. Mùa Trung thu này, gia đình ông chỉ làm khoảng 300-400 chiếc loại lớn nhất (1m).
Theo ông Trùng, để làm ra một chiếc đèn ông sao hoàn chỉnh, người thợ phải chuẩn bị từ rất sớm và trải qua nhiều công đoạn tỉ mỉ.
Từ tháng Giêng, những gia đình làm nghề đã chuẩn bị dần các nguyên vật liệu để làm đèn ông sao, bắt đầu từ việc mua luồng, nứa từ Thanh Hóa về cắt thành từng đoạn rồi ngâm dưới ao. Sau khi ngâm đủ thời gian, nứa được vớt lên phơi khô, chẻ nhỏ để làm khung.
Thân cây đay dùng làm cán đèn cũng được nhuộm màu và phơi nắng thật khô, để đảm bảo cán đèn vừa chắc vừa nhẹ. Giấy bóng kính nhiều màu sắc cùng các nguyên liệu khác cũng được chuẩn bị trước, sẵn sàng cho mùa làm đèn.
Đến tháng 5 âm lịch, để kịp cung ứng hàng ra thị trường, cả làng bước vào giai đoạn sản xuất chính.
Những chiếc khung hình ngôi sao 5 cánh làm từ nan nứa dẻo dai, cố định bằng dây thép nhỏ, chống căng bằng thanh tre nhỏ sẽ được dán giấy bóng kính nhiều màu rực rỡ. Công đoạn này gọi là phất đèn, với 12 lần “nhấc lên, đặt xuống”.
Toàn bộ công đoạn sản xuất đều làm thủ công. Ngay từ keo dán cũng được nấu từ bột gạo theo công thức riêng, giúp hồ bám chắc hơn. Nhờ đó, chiếc đèn bền đẹp và an toàn cho trẻ nhỏ. Trung bình mỗi ngày, 1 người có thể làm được khoảng 100 chiếc đèn ông sao loại nhỏ.
“Công đoạn phất đèn là khó nhất bởi đòi hỏi sự tỉ mỉ, khéo léo và độ chính xác cao. Ở bước này, người thợ phải quét hồ thật đều rồi dán giấy bóng kính lên khung sao cho vừa khít, không bong hay xô lệch.
Sau khi phất đèn sẽ vào vòng lửa bằng cách quấn giấy tua rua rực rỡ quanh một thanh nan tre mảnh, uốn tròn bao quanh ngôi sao”, ông Trùng nói.
Dù thị trường đồ chơi Trung thu ngày càng đa dạng và phong phú, đèn ông sao Báo Đáp vẫn có chỗ đứng riêng.
Tuy nhiên, theo các hộ làm nghề, nguyên nhân khiến mùa Trung thu năm nay có phần ảm đạm một phần do ảnh hưởng của tình hình kinh tế chung. Hầu hết các hộ đều làm cầm chừng, sản lượng giảm mạnh so với những năm trước.
Ông Bùi Văn Huấn (SN 1960, trú phường Hồng Quang), gắn bó với nghề làm đèn ông sao hơn nửa thế kỷ, cho hay gia đình ông chuyên làm đèn ông sao cỡ vừa và nhỏ. Năm nay, gia đình ông chỉ làm khoảng 10.000 chiếc, ít hơn rất nhiều so với mọi năm.
“Thời điểm này hàng năm, nhà tôi đã xuất bán gần hết, chỉ làm nốt những đơn hàng đặt thêm. Thế nhưng năm nay, đến giờ vẫn chưa xuất được hàng đợt đầu", ông lo lắng.
Theo Trọng Tùng (Vietnamnet)
