Ông Tiến, một cựu chiến binh đã ngoài bảy mươi bảo vậy. Ông còn nói trong tất cả các mùa, ông yêu nhất là mùa cây thay lá. Nói rồi, ông ngước nhìn vòm cây nở hoa đỏ rực, không biết ai đã mang loài cây của núi rừng này về trồng ở phố. Khi lá vừa rụng là hoa bắt đầu nở. Cặp mắt đã in đầy dấu chân chim của ông Tiến không chớp, cứ rạng rỡ, hân hoan.

- Bác già rồi mà còn lãng mạn quá, chả bù cho lớp trẻ bây giờ!

Ai đấy buông lời cắt ngang dòng hồi ức đang lần lượt kéo về. Ông Tiến vắt chiếc khăn lên dây phơi, nhìn vị khách trẻ, tươi cười:

- Chú nghĩ coi, nếu không lãng mạn như thế liệu thế hệ chúng tôi có vượt qua được hiểm nguy, mất mát hay không? Hoàng hôn vùng biên ải, dòng sông xanh, cánh rừng khộp mùa thay lá và sườn núi đẫm hương hoa...

Trở về từ chiến trường như bao người lính khác, ông Tiến tạm gác những vinh quang cũng như mọi đau thương để hòa vào cuộc sống đời thường, vun vén hạnh phúc giản đơn và làm việc giúp ích cho đời. Dù thân thể không còn lành lặn, trở trời vết thương cũ đôi khi nhức nhối nhưng ông đã biết tìm vui trong công việc, để bản thân cảm thấy thỏa mái nhất. Ông không muốn phụ thuộc và làm phiền đến ai.

Hiệu cắt tóc dựng lên từ ngày ông Tiến xuất ngũ, đúng hơn là sau khi ông rời trung tâm điều dưỡng thương binh nặng. Lúc đấy ông đã ngoài 30 tuổi. Ông không về một mình mà dắt theo người phụ nữ nói giọng miền Nam. Cô là y tá, đã tận tình chăm sóc ông suốt mấy năm trời.

Minh họa Võ Văn

2. Thời gian lặng lẽ trôi qua. Tổ ấm đơn sơ nép dưới hàng cây xanh rộn rã tiếng nói cười con trẻ. Ông Tiến hằng ngày làm bạn với tông đơ, kéo và bàn cờ tướng. Bà Thuần, vợ ông làm việc ở trạm y tế. Một thời, trên con đường rợp bóng cây, người ta vẫn hay thấy một người cha tập tễnh đôi chân dắt hai đứa con, một trai một gái đi dạo. Có những chiều tà, vào mùa cây trút lá, mấy cha con cùng chơi đùa dưới gốc, tiếng cười, tiếng nói xôn xao.

Mỗi ngày ở hiệu cắt tóc, ông Tiến đã quen với âm thanh phố phường từ những gánh hàng rong, từ những xe đẩy bán thức ăn, cả những chiếc lá vàng cuối mùa rụng đầy góc phố. Tầm cuối tháng Tư, một số loài cây bắt đầu thay lá. Ngắm từ chiếc lá rơi trong gió, ông cảm giác tâm hồn mình trỗi dậy ký ức một thời trận mạc nơi vùng biên giới. Mỗi năm, vào mùa khô cũng là thời điểm rừng khộp bắt đầu vào mùa thay lá. Giữa mênh mông, vắng lặng, cánh rừng đã tạo một cảm giác vừa thực vừa ảo, vừa heo hút vừa xa xăm. Ông Tiến cùng đồng đội đã từng nghỉ chân dưới tán cây khẳng khiu, trơ trụi, theo bước chân từng thảm lá vàng êm ái. Khung cảnh buổi chiều, không gian càng vắng vẻ và yên bình đến lạ. Thi thoảng tiếng chim chợt vút lên cũng không làm xao động sự tĩnh mịch vốn có của cánh rừng.

Có lần hành quân trong đêm. Dưới ánh trăng khuya, cả cánh rừng chìm trong dáng vẻ trầm tư, im lặng. Ông cùng đồng đội tựa lưng vào gốc cây, nhặt lấy từng cánh hoa nhạt sắc, kể cho nhau nghe câu chuyện đời mình. Trong rời rợi bóng trăng và tiếng lá nhẹ nhàng đáp xuống đất, ông thấy con phố nhỏ ngập tràn sắc lá. Trong bóng hoàng hôn dần buông xuống, ông cảm nhận được mùi khói lam vấn quanh chái bếp. Ông nhớ nhà, nhớ cha mẹ da diết. Bạn lính tâm sự về mối tình đầu, chỉ mới dám nắm tay và trao lời hẹn ước chứ chưa biết đến nụ hôn. Chỉ có vậy mà cả bọn xúm lại nghe rồi cười toáng lên. Anh lính trẻ xấu hổ, ngượng nghịu. Có lần dưới tán rừng giờ tạm chiến, cuốn sổ ghi chép của thời hoa niên mở ra, bất chợt trái tim đôi mươi rộn lên những thanh âm của mùa hè, của chiếc lá mùa thu phai vàng bỏ quên bên ngoài bậu cửa. Lần giở từng trang để lòng chợt bâng khuâng, rạo rực tìm về gặp lại những ngày mới lớn, gặp lại tuổi học trò hồn nhiên, những nữ sinh với tà áo dài, guốc mộc dịu dàng trên phố, những nam sinh nghịch ngợm đuổi nhau, vin cành hái trái bên đường.

3. Ông Tiến rất quý hàng cây trước nhà. Nhờ đấy giúp ông nhớ về những ngày tháng vinh quang của lịch sử dân tộc. Ông nhớ lại thời trai trẻ, đồng nghĩa với việc ông không thể nào quên cánh rừng khộp nơi miền biên giới. Cây rừng nơi đây không cao lớn mà thanh mảnh, thưa thớt. Những ánh trăng có thể xuyên qua cành cây, loang loáng mặt đất đầy lá khô và cỏ dại. Sau mùa khô, khi cái nắng không còn hanh rát và con đường không còn tung bụi mờ nhờ những trận mưa rào. Lúc này, rừng khộp bừng giấc, cây lá đâm chồi, nảy lộc, lại bắt đầu mùa sinh trưởng mới. Một bức tranh khổng lồ tuyệt đẹp! Ông Tiến thốt lên khi nhìn những khóm rừng cây mọc thẳng đứng lá vàng rực, có vài loại cây bất chấp thời tiết đã kết từng chùm hoa rực rỡ.

Hai mươi năm trước, ông Tiến cùng đoàn cựu chiến binh trở lại chiến trường xưa để quy tập mộ đồng đội. Cuộc sống nơi đây đã nhiều thay đổi. Tuy nhiên vẫn còn nhiều thứ cần quan tâm, hỗ trợ. Ông mang chuyện này kể lại cho con trai nghe. Không ngờ con trai khắc nhớ để đến khi học xong đại học, ra trường có công việc ổn định, gọi điện về cho cha:

- Công ty con sẽ tổ chức chương trình về nguồn trong dịp kỷ niệm ngày giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước cha ạ!

Ông Tiến bất ngờ, chưa kịp nói gì thì con trai nói tiếp:

- Cha đi cùng với bọn con nhé!

Ông Tiến đã đề xuất công ty của con trai tổ chức tri ân, thiện nguyện tại làng Bung thuộc huyện biên giới của tỉnh. Đó là nơi chiến tranh diễn ra ác liệt, nơi người dân một lòng ơn Đảng, sẵn sàng nhường cơm sẻ áo cho Bộ đội Cụ Hồ, nơi tuổi thanh xuân ông và đồng đội trôi qua với những tháng ngày đẹp nhất. Và nơi ấy, đã trở thành một vùng ký ức đẹp, là lời hẹn ước trong trái tim của những người lính. Để rồi cứ mỗi độ tháng Tư, khi những hàng cây dọc phố bắt đầu điểm sắc là lòng họ lại bâng khuâng nhớ về. Trong những lần gặp mặt, họ hào hứng kể cho nhau nghe về cánh rừng mùa thay lá, cái làng nhỏ nằm dưới chân núi Sộp, cả con suối nước trong vắt bốn mùa đã đằm sâu trong ký ức không thể xóa nhòa.

4. Khi ấy trời chuyển. Ông Tiến trầm tư khi nhớ lại. Cánh rừng xào xạc từng trận gió. Những đám lá bị gió bốc cao lên rồi nhẹ nhàng đáp xuống suối, nước cuốn trôi thành dòng. Ông Tiến và một người lính bị lạc đồng đội. Chiều vàng màu đồng thau. Từng vạt nắng xuyên qua tán lá, phản chiếu ánh sáng lung linh khi len qua kẽ đá. Một cái hang rộng có thể trú tạm qua đêm. Ngày mai thế nào cũng liên lạc được với đồng đội. Ông trấn an người bạn đang lo lắng nhìn màn đêm đang dần bao phủ không gian.

Theo kế hoạch, đơn vị tinh nhuệ sẽ chia làm hai mũi trinh sát tấn công địch cách căn cứ cánh rừng phía tây nam. Cứ ngược theo con suối, đến đoạn có tảng đá to án ngữ, chia dòng suối thành ba hướng thì rẽ phải thế nào cũng đến nơi đồng đội đợi sẵn. Ông Tiến nghĩ suy, tính toán trong lúc người bạn đã đều đều nhịp thở.

Sáng sớm hai người tiếp tục đi. Con suối mát lạnh, từng cánh hoa rừng trôi lững lờ. Đến gần chỗ ngoặt, trong lúc vượt qua con suối để sang bờ bên kia, ông Tiến phát hiện một cành củi khô trôi dạt. Một đầu cành củi đã bị đốt cháy. Đây là cành cây được đồng đội làm chất đốt và ai đấy bất cẩn khi phi tang. Dù vậy, đây lại là manh mối giúp ông định hướng được họ đang ở đâu.

Một loạt đạn chỉ thiên, phá tan sự yên ắng khiến ông Tiến giật mình nhìn quanh.

- Bị lộ rồi!

Người bạn lính hốt hoảng. Hai người nhanh chân chạy vào rừng sâu. Đến tối mịt, họ mới tìm được đồng đội tại ngôi làng xa lạ.

Thì ra, điên tiết vì thua cuộc trong chiến dịch tháng trước, địch đã tăng cường lực lượng, ráo riết càn quét. Cánh rừng khộp, con suối chảy qua làng Bung đều nằm trong tầm ngắm. Dưới đất đạn nổ, trên đời trực thăng quầng thảo tầm thấp. Phải dời dân làng vào sâu trong núi. Lực lượng quả cảm được huy động phá vòng vây, đẩy lùi được địch. Sau trận đánh, trung đội được lệnh chuẩn bị cho chiến dịch mới, ông Tiến bị thương nặng được chuyển về tuyến sau. Ông đã thiếp đi trong âm thanh của tiếng súng và lác đác màu lá rơi.

5. Cứ mỗi chiều, vắng khách, ông Tiến hay ngồi trước hành lang, bên ấm trà mà vợ ông đã pha sẵn. Ông trầm ngâm, vừa chiêu một ngụm vừa cảm nhận hơi thở của thiên nhiên lúc giao mùa qua từng đợt gió mát, từng chiếc lá vàng rơi đầy đường. Lòng ông nôn nao khó tả. Chuyến đi từ thiện cùng công ty con trai thành công ngoài dự kiến. Ông gặp lại dân làng. Những vòng ôm, những cái siết tay ân cần rút dần khoảng cách. Những nụ cười móm mém già nua của các ông, các bà khi gặp lại chàng lính trẻ cách nay hơn năm mươi năm. Họ hàn huyên đủ chuyện. Họ bùi ngùi xúc động khi nhớ về những người đã hy sinh. Có người được đưa về các nghĩa trang địa phương. Có người vĩnh viễn nằm lại nơi hẻo lánh, khuất lấp theo thời gian.

- Hoa mùa này đậm sắc ông nhỉ?

Bà Thuần đặt mâm cơm ở chiếc bàn gỗ cũ, nhìn chồng góp chuyện. Ông Tiến mỉm cười, bảo nắng càng to hoa càng bung cánh, loại hoa này lạ ở chỗ đấy, luôn thử thách bản thân để sống.

Bà Thuần xác nhận lời chồng. Bà nhớ về bờ sông có hàng cây cổ thụ. Ngày còn trẻ, ông đưa bà đi chơi nhìn mấy bông đỏ bầm rụng đêm qua còn vương vãi, ông kể bà nghe về mùi hương của loài hoa này, về trạng thái của cây khi vào mùa thay lá. Những cành cây lúc này như những cánh tay gân guốc dang rộng giữa trời xanh. Dông bão bao phen, bom đạn chiến tranh bao phen, cây vẫn không bị quật đổ. Bà nhìn người đàn ông đi bên cạnh với cái nhìn trìu mến, ấm áp và tình yêu dành cho chồng từ đấy cứ lớn dần. Và hàng cây xanh trước nhà đối với bà như một chứng nhân cho tình cảm vợ chồng thêm dư vị.

6. Kỷ niệm chiến trường đối với ông Tiến không còn khốc liệt và giày vò mà thật khẽ khàng và dịu êm, đã đánh thức tâm hồn, khiến ông sống chậm lại để ngắm nhìn, suy xét và thổn thức bao thương nhớ. Ở cái tuổi mà bệnh tật và sức khỏe không cho phép làm việc nặng, thì hiệu cắt tóc, những câu chuyện phiếm và sắc lá rơi trong lặng thầm của nhớ thương, với ông là một góc nhỏ bình yên.

Tổng hợp nhiều nguồn